żubr (Bison bonasus)

Największym i najpotężniejszym ssakiem lasów liściastych strefy umiarkowanej jest żubr (Bison bonasus). Pierwotnie występował prawie w całej Europie i był zwierzęciem łownym. Od czasów średniowiecza jest objęty ochroną gatunkową i do XIX wieku zamieszkiwał jedynie Kaukaz i Puszczę Białowieską. Do wybuchu I wojny światowej pogłowie żubra liczyło 700 sztuk. W okresie tej wojny został wytępiony niemal doszczętnie. Ostatni okaz w Puszczy Białowieskiej padł w roku 1921 iw tym samym czasie wyginęły ostatnie osobniki na Kaukazie. Z okazów zachowanych w prywatnych zwierzyńcach i ogrodach zoologicznych zaczęto odtwarzać ten gatunek w roku 1925, na wniosek nowo powstałego Międzynarodowego Towarzystwa Ochrony Żubra. Prace te dały dobre wyniki i według stanu na 1 I 1971 r. na świecie żyje już około 1200 żubrów, z czego w Polsce 341. Wszystkie osobniki są rejestrowane i objęte ścisłą ochroną.

Żubr jest zwierzęciem masywnym, o potężnym kłębie wysokości do 2 m, długości ciała wahającej się u samców w granicach 2,5-3,5 m i długości ogona 60-80 cm. Ciężar wyrośniętych samców nierzadko osiąga 1000 kg. Samica jest mniejsza. Ubarwienie sierści, znacznie dłuższej na brodzie i ogonie, brunatno-płowe. Na stosunkowo małej głowie u obu płci występują rogi, zagięte ostrzami ku środkowi. Żubr, będący zwierzęciem typowo leśnym, najchętniej zamieszkuje lasy mieszane. Latem i jesienią wybiera wilgotne miejsca, a nawet okolice bagniste. Zimę natomiast spędza na terenach położonych wyżej, porośniętych suchym drzewostanem. Żyje w stadach złożonych najczęściej z kilku osobników. Tylko bardzo stare byki i samice trzymają się pojedynczo. Dopiero podczas zimy osobniki obu płci łączą się w niewielkie gromady. Każde stadko posiada własne terytorium, na które zawsze powraca nawet z najdalszych wędrówek.

Żubr żeruje zarówno w dzień, jak i w nocy, przy czym najchętniej o zmroku i o świcie. W lecie żywi się trawą, liśćmi różnych krzewów leśnych, np. malin, jeżyn, ostrokrzewu. Zimą zjada gałązki drzew i krzewów, korę oraz porosty. Największy przysmak tego zwierzęcia stanowi kora jesionów; kory drzew iglastych nie je nawet w okresie głodu.

Najsprawniejszym zmysłem żubrów jest węch, natomiast wzrok i słuch są bardzo słabe.

Ciąża u samic trwa 40-41 tygodni. Krowy cielą się zwykle w maju lub czerwcu.

Na świat przychodzi zwykle jedno młode, z którym samica bardzo starannie kryje się w lesie. Młode ssie 6-8 miesięcy. Dojrzałość płciową uzyskuje w 2-3 roku życia, a do normalnych rozmiarów dorasta po upływie 8-9 lat. Samce żubrów żyją do 22 lat, samice do 27 lat.