zając szarak (Lepus europaeus)

Mieszkańcem szerokich terenów otwartych jest także zając szarak (Lepus europaeus). Ojczyzną jego jest Europa. Występuje tutaj od Francji po Kaukaz, w Azji sięga po Irtysz, w Alpach dochodzi do 3000 m n.p.m. W Polsce jest pospolity. Długość ciała tego zwierzęcia waha się w granicach 55-70 cm, ogona 7-12 cm, a ciężar wynosi 4-8 kg. Ubarwienie zmienia się w zależności od pory roku i wieku osobnika, jednak zawsze odcieniem jest zbliżone do kolorytu podłoża, na którym dany osobnik żyje. Stanowi to przystosowanie ochronne i zabezpiecza w dużym stopniu przed napastnikami. Najczęściej grzbiet zająca jest żółtawoszary, brązowo-szary lub szarorudy, z domieszką włosów czarnych i białych. Spód ciała jest biały albo kremowy. W zimie liczba białych włosów na grzbiecie zwiększa się i futro staje się jaśniejsze.

Zając zamieszkuje żyzne równiny, łąki, pola, doliny rzek, młodniki leśne, jasne przerzedzone lasy, unika natomiast dużych i zwartych lasów. Otwarte przestrzenie opuszcza tylko w czasie deszczu, chroniąc się wówczas pod krzakami. W odróżnieniu od omawianych poprzednio gatunków nigdy nie kopie nor. Czasem tylko wygrzebuje płytki dołek, wyściełając go miękko trawami. Normalne jego legowiska stanowią płytkie zagłębienia gruntu, od których bardzo rzadko i niechętnie oddala się na większe odległości. W okolicach, gdzie nie zagraża mu żadne niebezpieczeństwo, latami trzyma się jednego miejsca.

Poza okresem rui zając żyje samotnie. Prowadzi raczej nocny niż dzienny tryb życia. Najaktywniejszy staje się po zachodzie słońca, chociaż i w dzień można go spotkać żerującego. W lecie żywi się soczystymi roślinami zielnymi, chętnie odwiedza też pola uprawne i ogrody, gdzie ulubiony jego przysmak stanowią warzywa, a przede wszystkim pietruszka. Jesienią zjada głównie rośliny oleiste i oziminy. Z nastaniem przymrozków znowu zapuszcza się do ogrodów, gdzie obgryza ściętą kapustę. W zimie, gdy śnieg przysypie niską roślinność, żywi się przede wszystkim korą drzew, zwłaszcza grochodrzewu, modrzewia i tarniny, a także młodych drzewek owocowych powodując szkody w sadach. Gdy śniegu nie ma, zjada oziminy.

Samica daje w ciągu roku 3-4 mioty. Po ciąży trwającej 42 – 44 dni rodzi każdorazowo 2-5 młodych. Poród odbywa się w zwykłym zagłębieniu gruntu, tyle że położonym w ustronnym miejscu. Noworodki są dobrze owłosione i mają od razu otwarte oczy. Samica karmi je mlekiem przez 3 tygodnie. Po krótkim czasie małe zające zajmują oddzielne kotlinki, w których przebywają samotnie i tylko na żer wychodzą razem. Dojrzałość płciową uzyskują po 6-9 miesiącach, a rozmiary dorosłego zwierzęcia osiągają po około 1,5 roku. Żyją 8-12 lat.