sarna (Capreolus capreolus)

Jednym z najpiękniejszych ssaków związanych z lasami liściastymi jest sarna (Capreolus capreolus), zamieszkująca Europę i znaczną część Azji. Zasięg jej rozciąga się od Wielkiej Brytanii na zachodzie do Korei na wschodzie i od środkowej Skandynawii na północy do Azji Mniejszej na południu. W Polsce jest zwierzęciem pospolitym. Długość ciała sarny wynosi 1—1,4 m, ogona 2-3 cm, wysokość w kłębie około 1 m, a ciężar 15-40 kg. Samice (kozy, siuty) są o wiele mniejsze niż samce. Barwa sierści grzbietu latem żółtaworuda lub rdzawobrązowa, w zimie staje się szara albo szarobrązowa. Brzuch jest biały. W niektórych okolicach środkowej Europy zdarzają się okazy bardzo ciemne, prawie czarne. Wokół ogona sarna ma wyraźną białą plamę zwaną lustrem. Poroże występuje tylko u samców (kozłów, rogaczy) i jest zrzucane na jesieni a odtwarzane do końca maja. U osobników dorosłych jest trójdzielne i osiąga nieraz długość 35 cm. Młode sarenki przez pierwsze miesiące życia są jasne, złotobrązowe, w charakterystyczne białe plamy.

Sarna żyje w rozmaitych typach lasów, od liściastych do czysto iglastych, i w laso-stepach. Zamieszkuje zarówno lasy nizinne, jak i górskie, dochodząc do 3000 m n.p.m. Przystosowała się nawet do życia wśród pól uprawnych i obecnie często spotyka się ją na obszarach pozbawionych drzew i krzewów. Na ogół trzyma się pojedynczo lub w niewielkich grupach. Skład grup jest rozmaity w poszczególnych porach roku. W zimie łączą się w większe stada. Z wyjątkiem okresu rui stare samce żyją samotnie. Sarna umie doskonale pływać i wspinać się po stromych zboczach. Ma doskonały węch. dzięki któremu na odległość odkrywa obecność wroga i w porę podejmuje szybką ucieczkę, przy czym pierwszy rzuca się do ucieczki samiec.

Sarna wykazuje duże przywiązanie do zamieszkiwanego obszaru i wędrując po nim poszukuje najodpowiedniejszego pokarmu. Żeruje w różnych porach dnia i w nocy. Jest bardzo wybredna i w okresie obfitości pokarmu starannie go sobie wybiera. Jedynie wiosną, w okresie głodowania, zjada wszystko, na co natrafi. W skład jej pokarmu wchodzą różne trawy, zboża, warzywa, pączki, liście, gałązki młodych drzew i krzewów leśnych, jagody, owoce, mchy, porosty i grzyby.

Okres rui u saren występuje w połowie lipca lub w początkach sierpnia. U niektórych jednak osobników, zwłaszcza młodych, ruja może nastąpić także w listopadzie czy grudniu. Ciąża trwa 9-10 miesięcy. W maju albo czerwcu samica rodzi 1-2, rzadziej 3 młode. Na kilka dni przed porodem matka wyszukuje zaciszne legowisko, w ustronnym i spokojnym miejscu. Młode, mimo że w dwie godziny po urodzeniu potrafią już stać na nogach, przez kilka dni są niedołężne. Po 8 dniach matka wyprowadza potomstwo na pastwisko, a po następnych kilkunastu dniach potrafi ono wszędzie podążać za matką. Mlekiem matki młode żywią się aż do zimy, jednakże już w drugim miesiącu życia pokarm ten uzupełniają delikatnymi roślinami zielnymi. Matka bardzo troskliwie opiekuje się swymi dziećmi, odpędzając wroga przy użyciu ostrych racic lub odwodząc go od potomstwa udawaną ucieczką. Sarna żyje 10-16 lat.