małpiatki lemur

Zupełnie odmiennie niż w Afryce ukształtowała się fauna lasów tropikalnych na Madagaskarze. Wyspa ta, mimo że położona stosunkowo blisko kontynentu afrykańskiego, ma pod względem faunistycznym niewiele z nim wspólnego. Tłumaczy się to bardzo dawnym oddzieleniem się tej wyspy od kontynentu, dzięki czemu nastąpiła tam swoista ewolucja świata zwierzęcego. Doprowadziło to do powstania szeregu form nigdzie indziej nie występujących. Szczególnie swoisty zespół fauny Madagaskaru stanowią małpiatki. Największą spośród nich jest palczak, zwany też aj-aj (Daubentonia madagascariensis).

Jest to zwierzę wielkości kota, o długich chwytnych palcach u rąk i nóg. Ubarwienie futerka o długim i miękkim włosie jest czarnobrązowe, na twarzy jaśniejsze. Małpiatka ta ma dużą głowę, wielkie uszy, krótki pysk i bardzo puszysty ogon długości niemal ciała. Nazwa tego zwierzęcia pochodzi od charakterystycznej budowy ręki, której środkowy palec jest bardzo długi i nieproporcjonalnie cienki, tak że sprawia wrażenie uschniętego.

Palczak jest bardzo rzadkim zwierzęciem. Zamieszkuje najbardziej niedostępne zarośla drzew bambusowych. Prowadzi nocny tryb życia; dni przesypia pojedynczo lub parami w ciemnych schronieniach. Nie znosi światła i najmniejszy blask skłania go do natychmiastowej, panicznej ucieczki. Obudzony w ciągu dnia lub nagle oświetlony robi wrażenie nieprzytomnego. Normalnie porusza się bardzo powoli. Palczak żywi się głównie roślinami, a zwłaszcza trzciną cukrową i rdzeniem bambusu, ale zjada również owady, które wyciąga ze szczelin i spod kory drzew długim, cienkim palcem. Dłutowate zęby, przypominające zęby gryzoni, są przystosowane do gryzienia pokarmu roślinnego.

Najpospolitszym gatunkiem małpiatek madagaskarskich jest lemur mokok, zwany też akumbą (Lemur macaco), niewielkie zwierzę o bardzo długim ogonie i miękkim futrze, u samców przeważnie koloru czarnego, a u samic rudego.

Zamieszkuje nieprzebyte gęstwiny wysokopiennego lasu na północno-zachodnim Madagaskarze. Podobnie jak inne lemury, mokok jest typowym zwierzęciem nocnym. W mroku jego olbrzymie oczy świecą jak latarki, podczas gdy ciemne futerko niknie zupełnie na tle liści. Dzień przesypia w dziuplach drzew. Sen ma bardzo lekki i wystarcza przelatująca mucha, aby go obudzić. Nastawia wówczas uszy, otwiera na chwilę oczy i rozgląda się sennie wokoło. O zmroku wyrusza na poszukiwanie pokarmu. Zwykle przed wyprawą całe stado zwołuje się przeraźliwymi wrzaskami. Mokoki żerują na drzewach i nigdy nie schodzą na ziemię. Cechuje je ogromna zwinność i zręczność. Mimo panujących ciemności w gęstwinie liści i pnączy, przeskakują długimi susami z drzewa na drzewo, biegają wzdłuż gałęzi i wspinają się po pniach nie wywołując żadnego szelestu. Są bardzo żarłoczne. Żywią się pokarmem roślinnym i zwierzęcym, a ich przysmak stanowią banany i ptaki. Wodę piją chłepcząc, w sposób, jaki można zaobserwować na przykład u psów. Rozmnażają się raz w roku, przy czym samica z reguły rodzi jedno młode, chociaż czasem zdarzają się i bliźniaki. Młode matka nosi na grzbiecie, niekiedy przytrzymując je ogonem.

Drugą małpiatką z rodziny lemurów właściwych jest katta (Lemur catta), zamieszkująca lasy południowo-zachodniej części Madagaskaru i w porównaniu z mokokiem mniej związana z drzewami.

Katty nie można pomylić z żadnym innym lemurem. Zwierzę to, o długości ciała 35-40 cm i ogona ponad 40 cm, ma grzbiet koloru popielatego, brzuch jaśniejszy i ogon w charakterystyczne czarne pierścienie. Wokół oczu występują czarne obwódki, co powoduje, że katta wygląda jak w okularach przeciwsłonecznych, zwłaszcza że pysk i uszy są białawe. Całe ciało pokrywa wełniste futro, bardzo gęste i lekko falujące.

Katta żyje w stadach liczących około 10 osobników. W przeciwieństwie do moko-ka jest zwierzęciem aktywnym przez całą dobę. W dzień można ją zobaczyć zręcznie wspinającą się po pniach, przemykającą wśród gałęzi i liści, skaczącą z drzewa na drzewo. Gnieździ się nie tylko na drzewach, ale także na skałach. Żywi się zarówno pokarmem roślinnym, jak i zwierzęcym. Ulubione jej pożywienie stanowią owady.