koczkodany

Grupę małp typowych dla tropikalnych lasów afrykańskich stanowią koczkodany. Znamy ich obecnie około 23 gatunki z licznymi podgatunkami. Większość z nich występuje w Afryce, mniej liczne żyją także w tropikalnej Azji. Są to małpy znakomicie przystosowane do życia nadrzewnego, poruszają się zwinnie po gałęziach, a także potrafią szybko przemykać się wśród największych gęstwin. Umieją bardzo szybko i pewnie wspinać się po drzewach, wykonują również długie skoki. Większość gatunków ma długi ogon, co jest jednym z przystosowań do życia nadrzewnego. Po ziemi chodzą niezbyt zgrabnie na czterech kończynach, stąpając na całych podeszwach. Niewielkie rozmiary, jak i wyjątkowo proporcjonalna, lekka budowa sprawiają, że koczkodany należą do najładniejszych małp. Długość ciała największych gatunków nie przekracza 50 cm, najmniejsze zaś są wielkości wiewiórki. Charakterystyczna dla koczkodanów jest niewielka głowy o krótkim pysku, małe dłonie z krótkim kciukiem i ogon bez pęczka włosów na końcu.

Koczkodany żyją w dużych stadach, którym przewodzą zwykle najstarsze samce. Pod ich troskliwą opieką stada udają się na żerowiska, którymi są często pola uprawne. Przewodnik stada zanim zezwoli na wyjście w pole, wspina się na jakieś wysokie drzewo i uważnie bada teren. Jeśli nie stwierdzi żadnego niebezpieczeństwa, wraz z całym stadem wyrusza na żerowisko. Koczkodany mają duże torby policzkowe, które wypychają pokarmem na zapas. Są one bardzo żarłoczne i z reguły gromadzą znacznie więcej pokarmu niż zjadają, co w niektórych okolicach Afryki przynosi ogromne szkody tubylcom. Małpy te, na ogół roślinożerne, zjadają również pokarm zwierzęcy, a ulubionym ich przysmakiem są jaja i pisklęta ptasie.

Największym gatunkiem koczkodana jest koczkodan zielony (Cercopithecus callitrichus), zamieszkujący Sierra Leone, Senegal, Gambię i północną Liberię. Sztucznie został on wprowadzony także do Kraju Przylądkowego i zachodnich Indii. Długość ciała tego gatunku wynosi 50 cm, ogona około 70 cm. Charakterystyczne są żółte bokobrody.

W lasach na południe od Sahary często można spotkać patasa (Cercopithecus patas).

W dolnej Gwinei i na południe od niej aż po Kongo żyje koczkodan biało-wargi (Cercopithecus cephus), mający na nagiej twarzy białoniebieską plamę, od której pochodzi jego nazwa. Żyje on w stadach liczących 30-40 osobników. Zamieszkuje lasy nad brzegami rzek, dochodząc aż do wybrzeży morskich, oraz górskie lasy międzyzwrotnikowe. Przebywa stale na drzewach, przeskakując z jednego na drugie, i rzadko tylko schodzi na ziemię. Osobniki mieszkające na wybrzeżach morskich, a zwłaszcza w zaroślach mangrowych, żywią się często skorupiakami i innymi zwierzętami litoralnymi żyjącymi w wodzie morskiej, skąd wyławiają je z dużą zręcznością.