jeż (Erinaceus europaeus)

Mniej licznie żyje w lasach liściastych największy przedstawiciel ssaków owadożernych —jeż (Erinaceus europaeus). Jego zasięg obejmuje całą Europę i umiarkowaną strefę Azji aż do Oceanu Spokojnego. W górach dochodzi do 1800 m n.p.m. Długość ciała jeża osiąga 30 cm, ogona 2-4 cm, a ciężar dorosłych osobników dochodzi do 1 kg. Jest to jedyny mieszkaniec lasów liściastych o grzbiecie i bokach ciała pokrytych kolcami. Kolce mają barwę szarobrunatną.

Jeż jest przede wszystkim mieszkańcem lasów. Szczególnie lubi środowiska leśne o gęstej warstwie krzewów i bujnej roślinności zielnej. Spotyka się go także w parkach, ogrodach, a nawet w bezpośrednim sąsiedztwie zabudowań ludzkich. Na mieszkanie obiera sobie jak najgęstsze kępy krzewów, szczeliny pod wypróchniałymi drzewami lub opuszczone nory innych zwierząt. Rzadko tylko wygrzebuje płytkie jamy. W swych kryjówkach przesypia dzień rozpoczynając aktywne życie dopiero o zmierzchu. W lecie okres aktywności trwa około 6 godzin na dobę, przez resztę czasu jeż odpoczywa. W zimie chroni się w zbudowanej przez siebie kryjówce, na przykład w stosie słomy, siana, liści i mchu^ wysłanej w środku bardzo miękko. Z nastaniem pierwszych mrozów zagrzebuje się w swoim legowisku i przesypia całą zimę. Legowisko zimowe jest umieszczone zawsze wśród gęstych, w miarę możliwości kolczastych zarośli, które stanowią dodatkową ochronę przed wrogami. Rzadko natomiast przesypia zimę w norach lub w dziuplach drzew. Legowisko zimowe jeż opuszcza dopiero wówczas, gdy ustąpią już mroźne noce. W Europie Środkowej okres snu zimowego tego zwierzęcia trwa od połowy października do kwietnia.

W okresie aktywnego życia jeż nie jest bezbronny. Napadnięty zwija się w kulę, starannie chroniąc pozbawione igieł części ciała pod nastroszonym kolczastym pancerzem. Igły są rzeczywiście skuteczną bronią, gdyż nawet duży drapieżnik napotkawszy kaleczące pysk igły woli zrezygnować ze zdobyczy, która dotkliwie go kaleczy przy każdej próbie schwytania.

Jeż jest stosunkowo groźnym napastnikiem, atakującym nawet dość duże zwierzęta, na przykład zaskrońce. Jednakże główny jego pokarm stanowią rozmaite stawonogi, nagie ślimaki, dżdżownice, a także płazy, jaja i pisklęta ptaków i drobne ssaki. Znane jest zjawisko odporności jeża na jad żmii. Mimo to w razie spotkania się z tym gadem jeż stara się nie dopuścić do ukąszenia, co mu się zresztą zwykle udaje. Ofiarą walki pada z reguły żmija. Jeże, mieszkające w pobliżu zabudowań ludzkich, zakradają się niekiedy do kurników, powodując szkody wśród kurcząt.

Jeże rozmnażają się latem, w okresie od maja do września, czasami dwukrotnie. Po 5-6 tygodniowej ciąży samica rodzi w odpowiednio przygotowanym legowisku 3-8 młodych. Przychodzą one na świat zupełnie ślepe i nagie. Kolce rozwijają się bardzo szybko, ale są początkowo ukryte w skórze i zupełnie miękkie. Dopiero w czwartym tygodniu życia młodych kolce przybierają ubarwienie charakterystyczne dla dorosłych osobników. W szóstym tygodniu kolce pierwotne zaczynają wypadać, a na ich miejsce pojawiają się nowe. Dojrzałość płciową jeże osiągają po 10-12 miesiącach życia. Żyją około 8-10 lat.