goryl (Gorilla gorilla)

Znacznie mniej podobny do człowieka jest drugi gatunek małp człekokształtnych — goryl (Gorilla gorilla), żyjący w lasach tropikalnych Afryki i obejmujący dwa podgatunki. W Gabonie i wschodniej części Kamerunu występuje goryl nizinny (Gorilla gorilla gorilla), w górach zaś (do 3000 m n.p.m.) na północ od Tanganiki — goryl górski (Gorilla gorilla beringei). Goryl jest największą małpą człekokształtną: samiec osiąga wysokość do 2 m, a ciężar ponad 200 kg, samica jest znacznie mniejsza. Ciemną skórę ciała zwierzęcia porasta długa, gęsta i czarna sierść. Twarz, dłonie i podeszwy są nagie. Do silnych grzebieni kostnych czaszki przymocowane są mięśnie utrzymujące głowę w odpowiedniej pozycji. Nad ciemnymi oczami występują bardzo wydatne łuki brwiowe. Małe uszy, cienkie wargi i bardzo silne stożkowate kły, to również cechy charakterystyczne goryla. Zwierzę to, o stosunkowo krótkich kończynach przednich i o szerokich dłoniach z przeciwstawnym kciukiem, chodzi na czterech łapach, opierając podeszwy nóg i zewnętrzną stronę dłoni o podłoże. Może również stać i iść kilka kroków w pozycji wyprostowanej. Ze względu prawdopodobnie na wymiary, goryl jest ze wszystkich małp człekokształtnych najmniej związany z drzewami. Spędza na nich jedynie noc w zbudowanych przez siebie gniazdach umieszczonych stosunkowo nisko nad ziemią.

Goryl zamieszkuje wilgotne, najbardziej niedostępne zakątki lasów tropikalnych. Żyje gromadnie, stale wędrując po puszczy. W skład stada wchodzi 10-12 osobników. Przewodzi mu stary samiec, pod którego rządami znajduje się 4-6 samic i młodzież. Wielkość stada, sposób odżywiania się i sposób budowy gniazd zależą od zamieszkiwanej okolicy. Każde stado codziennie zakłada na noc legowiska na drzewach. W gniazdach zbudowanych z połamanych konarów i gałęzi, a od środka miękko wyścielonych liśćmi, spędzają noc samice z młodymi, natomiast samce prawie nigdy nie wspinają się na drzewa, lecz śpią na ziemi, gdyż w chodzeniu po drzewach przeszkadza im ogromny ciężar ciała. W ciągu dnia stada rozpraszają się po lesie w poszukiwaniu pokarmu. Goryle są roślinożerne. Jedzą stosunkowo mało, a w skład ich pokarmu wchodzą młode pędy roślin. Oprócz gałązek zjadają rozmaite jagody i inne owoce oraz liście drzew. Goryl jest jednym z nielicznych ssaków, które w ogóle nie umieją pływać. W jego naturalnym środowisku jest bardzo trudny do obserwacji. W ogrodach zoologicznych stwierdzono, że samice rodzą po raz pierwszy w wieku 7-11 lat. Ciąża trwa 236-289 dni, a noworodki ważą 1,36-2,4 kg.